భారతరత్న మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య

సర్ ఎం. విశ్వేశ్వరయ్య – జీవితం, కృషి, అవార్డులు

సర్ మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య (1861–1962) భారతదేశానికి గర్వకారణమైన ఇంజనీర్, రాజనీతిజ్ఞుడు, శాస్త్రవేత్త. ఆయన కృషి కారణంగానే ఆధునిక మైసూరు తండ్రిగా ప్రసిద్ధి చెందారు. భారత రత్న పురస్కారం అందుకున్న విశ్వేశ్వరయ్య గారు నీటి పారుదల, జలవనరుల నిర్వహణ, మౌలిక వసతుల రంగాలలో విప్లవాత్మక మార్పులు తీసుకువచ్చారు.

ప్రారంభ జీవితం

• విశ్వేశ్వరయ్య గారు కర్ణాటకలోని ముద్దెనహళ్ళి గ్రామంలో జన్మించారు.
• వారి కుటుంబ పూర్వీకులు ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని మోక్షగుండం గ్రామానికి చెందినవారు.
• ఆయన మొదట మద్రాస్ విశ్వవిద్యాలయం నుండి B.A. పట్టా పొంది, ఆపై పూణెలోని ఇంజనీరింగ్ కళాశాలలో సివిల్ ఇంజనీరింగ్ పూర్తిచేశారు.

వృత్తి జీవితం

• 1885లో బాంబే పబ్లిక్ వర్క్స్ డిపార్ట్‌మెంట్‌లో అసిస్టెంట్ ఇంజనీర్‌గా ఉద్యోగ జీవితం ప్రారంభించారు.
• 1899లో భారత నీటిపారుదల కమిషన్‌లో చేరి, బ్లాక్ ఇరిగేషన్ సిస్టమ్ ను ప్రవేశపెట్టారు.
• అదెన్ (ప్రస్తుతం యెమెన్) లోని నీటి సరఫరా, డ్రైనేజ్ వ్యవస్థల రూపకల్పనలో పని చేశారు.
• హైదరాబాద్ మరియు విశాఖపట్నం నగరాల వరద రక్షణ పథకాలను అమలు చేశారు.
• 1909లో మైసూరు రాష్ట్ర చీఫ్ ఇంజనీర్‌గా నియమితులై, కృష్ణరాజసాగర డ్యామ్ నిర్మాణాన్ని నడిపించారు.

ప్రధాన కృషి

• ఆటోమేటిక్ ఫ్లడ్ గేట్స్ (1903): ఖడక్వాస్లా జలాశయంలో తొలిసారి అమలు చేశారు.
• బ్లాక్ ఇరిగేషన్ సిస్టమ్ (1899): ఒకేసారి అనేక గ్రామాలకు సాగునీరు అందేలా ప్రణాళిక చేశారు.
• బెంగళూరు ఇంజనీరింగ్ కళాశాల (1917) స్థాపించారు. (ప్రస్తుతం Visvesvaraya College of Engineering)
• Visvesvaraya Plan ద్వారా భారత ఆర్థిక ప్రణాళిక ఆవశ్యకతను ముందుగానే ప్రతిపాదించారు.

పరిపాలనలో పాత్ర

• 1912–1918 మధ్య మైసూరు దివాన్‌గా పనిచేసి, పారిశ్రామిక మరియు మౌలిక వసతుల అభివృద్ధికి కృషి చేశారు.
• మైసూరు సబ్బు ఫ్యాక్టరీ, బెంగళూరు పాలిటెక్నిక్, స్టేట్ బ్యాంక్ ఆఫ్ మైసూరు వంటి సంస్థలను స్థాపించారు.
• ప్రైవేట్ పెట్టుబడులను ప్రోత్సహించి, సాంకేతిక మార్గదర్శకత్వం అందించారు.

అవార్డులు మరియు గౌరవాలు

• CIE (Companion of the Order of the Indian Empire) – 1911లో కింగ్ ఎడ్వర్డ్ VII ప్రదానం.
• KCIE (Knight Commander of the Order of the Indian Empire) – 1915లో అందుకున్నారు.
• భారత రత్న – 1955లో భారత ప్రభుత్వం ప్రదానం చేసింది.
• ఇండియన్ సైన్స్ కాంగ్రెస్ (1923) అధ్యక్షత వహించారు.
• అనేక విశ్వవిద్యాలయాల నుండి గౌరవ డాక్టరేట్‌లు అందుకున్నారు.

మరణం

సర్ ఎం. విశ్వేశ్వరయ్య గారు 1962 ఏప్రిల్ 14న పరమపదించారు. ఆయన శ్రమ, నిజాయితీ, దూరదృష్టి నేటికీ భారత యువతకు స్ఫూర్తి దీప్తిగా నిలుస్తున్నాయి.